ผมอยากจะเล่าเรื่องของช่างภาพสตรีทที่เป็นผู้หญิงซักเรื่องหนึ่ง แต่ก็ชั่งใจอยู่ว่าจะเล่าเรื่องของใครดีในหัวผมมีอยู่ประมาณสามคนได้แก่ Helen Levitt, Diane Arbus และ Vivian Maier คิดไปมาสามตลบก็ได้คำตอบกับตัวเองว่าควรจะเล่าเรื่องที่นอกจากจะบันเทิงแล้ว ก็สามารถนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน รวมถึงได้ข้อคิดที่ดีกลับไปด้วย สุดท้ายผมก็เลือกเธอคนนี้ครับ
วิเวียน มายเออร์ (Vivian Maier)
ในปี 2007 มีข่าวหนึ่งที่เป็นเรื่องน่าตื่นเต้นของวงการถ่ายภาพสตรีท และอาจสั่นสะเทือนทั้งวงการถ่ายภาพเลยก็ว่าได้เรื่องที่ว่าคือมีผู้ค้นพบฟิล์มเนกาทีฟจำนวนมากของบุคคลนิรนาม โดยภาพถ่ายเหล่านั้นบรรยายเรื่องราวต่างๆบนท้องถนนเมืองชิคาโกเอาไว้ในช่วงปี 1950 - 1990 ไม่มีใครรู้ว่าคนผู้นี้เป็นใครอย่างแน่ชัด แต่การสืบทราบภายหลังพบว่าผู้ที่่ถ่ายงานสตรีทระดับมาสเตอร์พีซจำนวนมากนี้ไว้เป็นผู้หญิงและเธอไม่ได้เป็นช่างภาพมืออาชีพ เธอเป็นเหมือนเราๆท่านๆที่พกกล้องออกจากบ้านไปถ่ายภาพตามท้องถนนในนามของ
"มือสมัครเล่น" แถมที่หนักข้อกว่านั้นคือ เธอเป็นแค่พี่เลี้ยงเด็กเท่านั้น
งานของวิเวียน มายเออร์ถูกค้นพบโดย จอห์น มาลูฟ (John Maloof) ผู้ที่กำลังจะเขียนหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ในย่านที่อยู่อาศัยของเขาทางสำนักพิมพ์นั้นต้องการภาพถ่ายโบราณของเมืองชิคาโกจำนวนมากมาประกอบหนังสือ จอห์นจึงเที่ยวค้นหาภาพถ่ายเหล่านั้นอยู่เป็นเวลานานจนมาได้มาพบกับกล่องเก็บฟิล์มเนกาทีฟใน Auction House เล็กๆแห่งหนึ่ง ที่เขียนบอกสั้นๆว่าเป็นภาพถ่ายของเมืองชิคาโก จอห์นไม่สามารถดูรายเอียดข้างในได้แต่ก็ประมูลด้วยเงิน $400 และได้ฟิล์มเนกาทีฟจำนวนมากถึง 30,000 ชิ้นกลับบ้าน
ภาพในฟิล์มเหล่านั้นไม่สามารถนำมาใช้ประกอบหนังสือได้เพราะว่ามันไม่เกี่ยวข้องกับย่านที่เขาอยู่เลย เขาจึงเก็บฟิล์มทั้งหมดยัดใส่ตู้ไว้ และไม่ได้นำออกมาดูอีกจนกระทั่งหนังสือของเขาพิมพ์เสร็จ วันหนึ่งเขากลับมาเปิดดูกล่องนั้นอีกครั้ง และลองตรวจสอบฟิล์มในกล่องทั้งหมด ภาพถ่ายในฟิล์มเหล่านั้นกระตุ้นให้จอห์นลุกขึ้นไปหยิบกล้องคอมแพคออกไปถ่ายภาพทั้งที่เขาไม่เคยถ่ายภาพมาก่อนเลย เขาได้ถ่ายภาพตามสถานที่ต่างๆที่วิเวียนเคยถ่ายเอาไว้ จากที่ทำเล่นๆกลายเป็นความชื่นชอบในที่สุด (ถึงขนาดซื้อกล้อง Twin Lens มาใช้) สุดท้ายจอห์นก็กลายเป็นช่างภาพสตรีทตามวิเวียน มายเออร์ไปอีกคน
(ไปดูภาพถ่าย Street ของเขาได้ที่
http://www.johnmaloof.com)
เขานำภาพถ่ายของเธอไปโพสต์ลงบน Blog ส่วนตัวของเขา แต่ผ่านไปหนึ่งเดือนแทบไม่มีผลตอบรับอะไรเลย จึงได้ลองเอาไปโพสต์ลงบน Flickr กระดานของ HCSP (Hardcore Street Photography) ผลปรากฏว่ามีผลตอบรับมากมายจนตอบกันไม่หวาดไม่ไหว (เขาได้รับอีเมล์จากทั่วโลกกว่า 200 ฉบับ) ด้วยความหลงใหลภาพถ่ายเหล่านั้นจอห์นจึงเสาะหาข้อมูลของช่างภาพที่เป็นเหมือนต้นแบบในการถ่ายภาพของเขา จอห์นได้ไปพบชื่อ Vivian Maier เขียนอยู่บนซองใส่ภาพถ่าย เขาลองเอาชื่อนี้ไปหาในกูเกิล และพบเพียงข่าวงานศพของเธอในชิคาโกทริบูน
วิเวียน มายเออร์เสียชีวิตลงเมื่อสามวันก่อนหน้านี้
วิเวียน โดโรธี มายเออร์ (Vivian Dorothy Maier) เกิดที่นิวยอร์คในปี 1926 มีพ่อเป็นชาวออสเตรียชื่อ Charles Maier และแม่ชาวฝรั่งเศส Maria Jaussaud Maier หลังจากที่พ่อของเธอเสียชีวิตลง แม่และวิเวียนกลับไปยังฝรั่งเศสบ้านเกิดของผู้เป็นแม่ จนอายุได้ 25 ปีจึงออกเดินทางกลับมายังนิวยอร์คอีกครั้งในปี 1956 และเธอได้ตอบรับงานการเป็นพี่เลี้ยงเด็กให้กับครอบครัว Gensburg ในชิคาโก จริงๆแล้วเธอไม่ได้สนใจที่จะเป็นพี่เลี้ยงเด็กซักเท่าไหร่ แต่เธอไม่รู้จะทำงานอะไรในตอนนั้น
จากผู้คนที่เคยใกล้ชิดเธอเล่าให้ฟังว่า วิเวียนมีลักษณะคล้ายๆกับ แมรี่ ป๊อบปิ้นส์ (พี่เลี้ยงเด็กในวรรณกรรมเยาวชน) ตัวสูง 5 ฟุต 8 นิ้ว จมูกโด่งมาก พูดติดสำเนียงฝรั่งเศส เธอชอบใส่เสื้อโค้ทของผู้ชาย รองเท้าขนาดใหญ่ กระโปรงยาว วิเวียนเป็นคนตรงๆ เห็นอย่างไรก็พูดอย่างนั้น มีลักษณะของคนขี้โมโหอยู่หน่อยๆ และค่อนข้างโดดเดี่ยว เธอมักไม่พูดถึงเรื่องราวส่วนตัวของเธอมากนัก ไม่มีหลักฐานใดบ่งชี้ว่าเธอมีแฟน หรือสามี ครั้งหนึ่งเคยมีคนเรียกเธอผิดว่า Mrs. Maier (นางมายเออร์) เธอสวนแบบทันควันเลยว่า "นางสาวต่างหาก! และฉันภูมิใจกับคำนำหน้านี้ด้วย" ถึงกระนั้นเธอก็เป็นพี่เลี้ยงเด็กที่ดีและมีความสามารถคนหนึ่ง
วิเวียนใช้ห้องน้ำในบ้านของครอบครัว Gensburg เป็นห้องมืดชั่วคราว เธอมักจะเก็บตัวอยู่ในนั้นเป็นเวลานาน ครอบครัว Gensburg ไม่ค่อยได้เห็นภาพถ่ายของวิเวียน ครั้งหนึ่งเธอเคยเอาภาพที่เธอถ่ายเด็กๆตามท้องถนนมาให้ดู แต่เธอก็ไม่ได้ให้ภาพถ่ายนั้นกับครอบครัว Gensburg เธอว่า "หากคุณต้องการมัน คุณควรต้องจ่ายเงิน" อย่างไรก็ตามวิเวียนก็ไม่เคยขายภาพถ่ายของเธอให้กับใคร
ช่วงระหว่างปี 1959 - 1960 เป็นเวลา 6 เดือนที่วิเวียน มายเออร์ออกท่องโลกกว้างด้วยตัวคนเดียว เธอใช้เงินจากการขายหุ้นของฟาร์มที่ครอบครัวเธอมีหุ้นส่วนอยู่ เงินจำนวนนั้นพาเธอไปหลากหลายสถานที่ตั้งแต่ลอสแองเจลิส, มะนิลา ฟิลิปปินส์, ปักกิ่ง, อียิปต์, อิตาลี, ฝรั่งเศส, นิวยอร์ค รวมถึง "กรุงเทพฯ" วิวเวียน มายเออร์ก็เคยเดินทางมาถึง และเธอไม่เคยบอกกับใครว่าเธอไปที่ไหนมา แม้แต่ครอบครัว Gensburg เองก็ตาม
หลังจากครอบครัว Gensburg แล้ววิเวียนทำงานเป็นพี่เลี้ยงเด็กอีกหลายแห่ง แต่ละแห่งเธอมักจะหอบเอากล่องที่เก็บสิ่งของต่างๆของเธอ โดยเฉพาะเนกาทีฟฟิล์มจำนวนมากไปด้วย ครั้งหนึ่งเธอไปสัมภาษณ์งาน (พี่เลี้ยงเด็ก) กับ Zalman Usiskin อาจารย์สอนคณิตศาสตร์ที่ ม.ชิคาโก เธอบอกกับ Zalman ว่า
"ฉันขอบอกคุณอย่างหนึ่ง ฉันมาพร้อมกับชีวิตของฉัน และชีวิตของฉันอยู่ในกล่องเหล่านั้น"
เขาไม่รู้ว่ากล่องเหล่านั้นมันมีจำนวนเท่าไหร่ จึงบอกเธอกลับว่า "ไม่ต้องเป็นห่วงที่บ้านของเรามีที่มากพอ"
Zalman ไม่เคยรู้ว่าวิเวียนจะมาพร้อมกล่องมากกว่า 200 ใบ!
เธอเคยเลี้ยงดูเด็กพิการจากครอบครับ Bayleander ที่นี่ทุกอย่างยังเหมือนเดิม วิเวียนมาพร้อมกับกล่องนับร้อยใบ เธอตระเวณถ่ายภาพ ไปดูหนัง อ่านวิจารณ์ภาพยนตร์ และพูดคุยเรื่องการเมือง เธอเคยถูกเพื่อนบ้านร้องเรียนเรื่องพูดคำหยาบทางโทรศัพท์ และการเดินที่ประหลาดของเธอ (เธอเดินชนคนอื่น ลงส้นหนัก และแกว่งแขนกว้างมากผิดปกติ)
ลักษณะการถ่ายภาพของเธอก็เปลี่ยนไป จากที่ถ่ายภาพตามท้องถนน เธอเริ่มถ่ายภาพอื่นๆที่ออกไปในทางแอบสแตรค ไม่มีภาพสถานที่ท่องเที่ยว Phil Donahue นายจ้างอีกคนหนึ่งของเธอเล่าว่า เขาเคยเห็นวิเวียนถ่ายภาพครั้งหนึ่ง แต่ไม่คิดว่ามันจะเป็นภาพถ่ายศิลปะอะไรได้ เพราะเธอถ่ายภาพสิ่งของในถังขยะ
ในที่สุดวิเวียนก็ย้ายเข้าไปอยู่ในอาร์พาทเมนต์ถูกๆแห่งหนึ่งที่ Cicero Lane และ Matthew Gensburg เด็กน้อยสองคนที่วิเวียนเคยเลี้ยงเมื่อหลายปีก่อนกลับมาติดต่อกับวิเวียนอีกครั้ง พวกเขาพบว่าเธออาศัยอยู่ในอาร์พาทเมนต์ที่ซอมซ่อเอามากๆ จึงยืนกรานที่จะพาเธอไปอยู่ที่อาร์พาร์ทเมนต์ทีดีกว่านี้ใน Rogers Park ครอบครัว Gensburg เชื่อว่าก่อนที่พวกเขาจะเข้ามาช่วยเหลือ วิเวียนใช้ชีวิตโดยไม่พึ่งเงินจากประกันสังคม มีหลักฐานหนึ่งที่จอห์น มาลูฟค้นพบคือ ในจำนวนกล่องหลายกล่องของวิเวียนมีเช็คเงินสดจากพันธบัตรของรัฐบาล และใบถือหุ้นจากบริษัทต่างๆอยู่จำนวนมาก รวมจำนวนเงินมากกว่า $1,000 แสดงว่าเธอยังมีรายได้จากทางอื่นมาเลี้ยงดูตัวเธอเอง นั่นอาจเป็นความต้องการของเธอที่จะอยู่ในที่ๆค่อนข้างเสื่อมโทรม เหมือนกับที่นายจ้างคนหนึ่งเคยบอกว่า
"เธอเป็นคนที่ชอบทำตัวจน และเธอภูมิใจกับการทำตัวแบบนั้นซะด้วย"
วิเวียนมักชอบเดินคนเดียวในตอนกลางคืนไปในแหล่งที่ไม่ปลอดภัย พูดคุยกับคนจรจัด ให้คำปรึกษากับคนเหล่านั้นและช่วยพาพวกเขาไปที่สถานสงเคราะห์ เรื่องนี้ทำให้ครอบครัว Gensburg เป็นห่วงอย่างมาก กลัวว่าเธอจะไม่ปลอดภัยจากเรื่องเหล่านั้น แต่ก็ไม่มีอะไรเกิดขึ้น
วิเวียน มายเออร์ เสียชีวิตด้วยสาเหตุลื่นล้มจากก้อนน้ำแข็งขณะเดินเข้าไปยังตัวเมือง รวมอายุได้ 83 ปี ทิ้งไว้เพียงภาพถ่ายที่มากกว่า 150,000 ชิ้น (จากการรวบรวมล่าสุด) ตั้งแต่ปี 1950 - 1990 รวมถึงชีวิตส่วนตัวของเธอที่ยังคงคลุมเครือจนถึงทุกวันนี้ สิ่งที่เธอเหลือไว้ให้คนรุ่นหลังไม่ใช่แค่ภาพถ่ายที่ล้ำค่าเหล่านี้เท่านั้น ชีวิตของเธอยังบอกให้เรารู้ด้วยว่า การทำสิ่งที่เรารักไม่จำเป็นต้องเอามาโอ้อวดใคร หรือต้องทำให้คนอื่นชื่นชอบ และยอมรับเสมอไป
ความสุขตอนที่มองผ่านวิวไฟน์เดอร์ เห็นเรื่องราวในนั้น และได้ยินเสียงกดชัตเตอร์
อาจมีค่ามากพอและอยู่เหนือสิ่งที่อื่นใดที่ดู "ไร้สาระ" บนโลกนี้แล้ว
by
Akkara Naktamna
